Allin karilla aychayki kanampaq imaymanakta liqsichishqayki.
Kay willeyga llapan nunakunapami y rikumendasha hampikujpa kunsultujun Pfizerpatzumy , manan trukantzu jampikukniky runakunataja ninkanta y manan allitzu jampy wasipa rimeyninwan pantanapamy. Imeykallatazy mushyeyta munarja jampikuy runawanmy tapukushun.
Imaymana lulayqa ancha allinmi aychanchikpa haypiq umanchikpaqpis. Mana imatapis lulaptinchikqa ima mana palkakuq ishyaypis chalamachwanmi, diabetes nishqanpis icha śhunqunchi ishyaykunapis. Llamkayninchikćhuupis imallatapis aychanchik kuyuchinanchikpaq lulachwanmi, hamapaykuśhunpis haypiq imaymana aycha kuyuykunatapis lulaśhun, sumaq allinmi kayan karilla aychanchik kanampaq haypiq yuyayninchikpis llapa llamkaqkunapaq, anchaktam llamkayninchik wiñan haypiq ima ishyaykunapiq amachakunapaqpis llamkayninchikćhu allinmi.
Ñatan, sumaqtam allin yuyayninchikta likay kayan llamkayninchikćhu haywanlaqmi allin kawsayta apaśhun. Llamkaqkuna mana allin kapaakuptin, mana allin yuyayniyuqkuna, manam llamkayman lipaakunchu, mana allinta lulayninta lulapaakunchu haypiq anchata ishyapaakun, mana ima lulaytapis munapaakunchu, haypiqtam kushi awsaykunakta, lulaykunakta lulaśhun, kaykunakta lulachwan ćhunka pichqayuq minutusćhu llamkayćhu hamapaykul.
Yoga nishqa lliw aychanchiktam śhuntun, hamayninchikta haypiq yuyayninchiktapis, tukilla tulllunchikkuna aychanchikkuna wiñanampaq, imaymana hamay haypiq ashilla kaypis. Kay lulaykuna sumaq allin karilla aychanchik kananpaqmi yanapan.
Kay lulaykunaqmi ashin llapa aychanchik tukilla kanampaq haypiq yuyayninchik allin kanampaq, ñatan mikuyninchik aychanchiman yaykunampaq haypiq miskilla puñunanchikpaqpis, kaykuna ñatan ashilla aychanchik lliw muyun kanampaq.
Ancha allinmi lulapakuy kay lulaykunakta. Kay kamachikuq Vigilancia de Indicadores Nutricional del Centro Nacional de Alimentación y Nutrición del INC nishqannuumi, Perú suyunchikćhu, tawa nunam pichqa nunapiqta uchuklltapis aychanta kuyuchipaakun, kaymi ñatan mana lulaytanu likayanchik, haypiqmi wirayay ishyapis chalamachwan, icha allapa wirayaypis haypiq huk ishyakunapis diabetes mellitus, hipertensión arterial, hipercolesterolemia, ñatan huk ishaykunapis. Ñatan kay ishaykunam COVID-19 ishyaymanpis puśhqamachwan.
Kananmi, likachishqayki imaymana lulaykunakta hamapaynikićhu lulanaykipaq haypiqta uchuk-uchukllatapis aychaykikta kuyuchinaykipaq yuyaynikitapis sumaq allin kawsaynikipaq.
Hamapayninchikćhu lulay:
• Makiykipa yanapayninwan umaykikta wikman kayman liklaykiman apaśhqaykimannu linlikiwan llataśhqaykinu. Ćhunka pichqayuq segundos nishqanta chalay hinaykul wiklawman kutipay.
• Kunkayki śhalkuśhqa, hanayman likay, illaqman, ishuśhqman haypiq ulayman, yapaykuy ćhunka segundos nishqanta.
Kimsa ćhunka segundos nishqanta ñawiykikta wićhay, hamay haypiqta tukillakta yuyay.
• Liklaykikta hanayman apay hinaykul hayllaćhu kay ćhunka pichqayuq segundos nishqanta.
• Unqulniykikta hanayman atipaśhqaykikama apay haypiq hayllaćhu kay ćhunka pichqayuq segundos nishqanta.
• Śhalkuśhqa, liklaykikta puntaman apay, hinaykul ćhankaykikta uchuyachiy taqkuśhqaykinunilaq. Hayllaćhu kay ćhunka pichqayuq segundos nishqanta.